Дзяўчына нарадзілася з рэдкай анамаліяй — аплазіяй левай кісці, калі рука развіваецца не да канца. Усё дзяцінства яна пражыла з касметычным пратэзам, а ў 17 гадоў наважылася на ўстаноўку біянічнага. Каця Паляціла — першая беларуская пацыентка, каму ўжывілі біяэлектрычны пратэз. З устаноўкай дапамагла расійская кампанія-распрацоўшчык, а з набыццём прылады — міжнародная дабрачынная арганізацыя, піша Sputnik.
Цяпер дзяўчыне 22 гады, яна жыве ў Брэсце. Нягледзячы на адсутнасць канцавіны, Кацярына — актыўная і ўпэўненая ў сабе дзяўчына. З дапамогай біянічнага пратэза яна акрамя працы займаецца фатаграфіяй, выпечкай і нават сама сабе робіць прафесійны манікюр.
Агенцтва пагаварыла з Кацярынай напярэдадні Сусветнага дня інвалідаў, які штогод адзначаецца 3 снежня, і даведалася, як біянічны пратэз змяніў яе жыццё, як гэта — быць кібаргам, як працуе рабатызаванай рукой, і ці часта яе трэба зараджаць (спойлер: сілкуецца штучная кісць ад кабеля для мабільнага тэлефона).
Біянічны замест касметычнага
Шмат гадоў Каця насіла пратэз, які толькі вонкава быў падобны да кісці, але не выконваў ніякай функцыі, акрамя эстэтычнай. Многія простыя рэчы, якія звычайны чалавек робіць на раз-два, дзяўчыне здаваліся непераадольнай перашкодай. Але, як гэта часта бывае, усё змяніў выпадак.
Пяць гадоў таму мама Каці даведалася, што ёсць расійская кампанія, якая распрацоўвае біянічныя пратэзы, у тым ліку для дзяцей. Разумеючы, што такая прылада можа значна палепшыць жыццё яе дзіцяці, жанчына патэлефанавала ў фірму, якая вырабляе такія дэвайсы, і пакінула заяўку.
«На той момант кампанія яшчэ не ставіла пратэзы беларусам, у іх не было такой магчымасці. І тут я такая! У выніку мама правяла перамовы, і праз месяц мы паехалі ў Маскву на пратэзаванне. З біянічнай рукой я была ўжо ў снежні 2019-га», — успамінае свой першы механічны пратэз Кацярына.
Набыць патрэбны дэвайс, які на той момант каштаваў дзясяткі тысяч даляраў, дапамог міжнародны дабрачынны фонд Unihelp.
«Расійская кампанія з усімі звязвалася, шукала спонсараў, мецэнатаў. І знайшлі, назбіралі. Каштавала ўсё гэта, вядома, нятанна», — расказвае дзяўчына.
Ужо праз чатыры гады прыйшоў час ставіць новы пратэз — не таму, што стары зламаўся ці скончыўся тэрмін прыдатнасці: проста Каця з яго вырасла.
Кібердзяўчына
Пратэз у Каці — біяэлектрычны, падключаецца да нервовай сістэмы з дапамогай электродаў. Калі дзяўчына напружвае мышцы з унутранага боку рукі, кісць здзяйсняе захоп, з вонкавага боку — кісць раскрываецца.
«У гільзу ўбудаваныя датчыкі. Біянічны пратэз адназахопны, я магу ім толькі хапаць нешта і адпускаць. Гэта не шматзахоп, калі пальцы могуць варушыцца і да таго падобнае», — апісвае прынцып працы прылады суразмоўніца.
Кацярына кажа, што ў яе вельмі моцныя мышцы рук, бо да ўстаноўкі пратэза яна ўвесь час трэніравала кісць — згінала-разгінала, у дадатак з нейкім грузам.
«Нешта трэба паднесці — той жа пакет з прадуктамі — сціснеш руку, і вось так кульгаеш, — смяецца дзяўчына. — Праз гэта ў мяне добра развітыя гэтыя мышцы, і таму з устаноўкай пратэза і рэабілітацыяй пытанняў не было».
Яна прызнаецца, што перыядычна адчувае сябе кібаргам, калі мінакі на вуліцы занадта прыкметна рэагуюць на яе незвычайнае прыстасаванне.
«Шчыра кажучы, мне гэта нават падабаецца. Калі раней на мяне паказвалі пальцам, маўляў, я бязрукая — цяпер людзі глядзяць на гэта ўсё па-іншаму. Ідзе мама з дзіцем па вуліцы, і малы такі кажа: „Мама, а дзяўчынка — робат. Я сабе таксама такое хачу!“ І становіцца прыемна. Я нават перастала камплексаваць», — запэўнівае брэсцкая кіберлэдзі.
Зараджаць — раз на чатыры дні
Тэхналагічны прагрэс апошнім часам пайшоў далёка наперад, і сёння ў свеце ствараюць пратэзы, якія могуць нават перадаваць тактыльныя адчуванні. Вядома, гэта не той кіберпанк, што паказваюць у кіно, гульнях і апісваюць у кнігах, але тым не менш.
«Ведаю, што кампанія, дзе мне рабілі руку, спрабуе распрацаваць такі пратэз, каб можна было адчуваць любыя дакрананні. Мая прылада на такое пакуль не здольная. Але мне сказалі, што ў будучыні для мяне могуць зрабіць шматзахоп ці цягавы пратэз. На ўсё гэта, вядома, патрэбныя час і грошы…» — адзначае дзяўчына.
Свой пратэз Каця выкарыстоўвае кожны дзень, да таго ж зімой гэта вельмі зручна: рука не мерзне. Іншая рэч летам, калі ўнутры ўсё пацее і насіць прыладу цэлы дзень не атрымліваецца.
«Як і любы гаджэт, біянічны пратэз мае ўласцівасць разраджацца. Зараджаць яго проста — тэлефонным кабелем Type-C. Уключаю на зарадку ад сілы раз на чатыры дні, раз на тыдзень. Гледзячы як карыстацца. Папрацавала ім — нешта паднесла, зрабіла, патрымала — і выключаю, каб не гудзеў (у яго ёсць такая характэрная ўласцівасць) і не палохаў людзей», — усміхаецца яна.
«Магу нават больш, чым людзі з дзвюма рукамі»
Каця працуе аграномам-насенняводам у сельгасарганізацыі пад Брэстам. Адвучылася ва ўніверсітэце, у сельскую гаспадарку трапіла па размеркаванні. Запэўнівае, што праца цікавая.
«Падчас пасяўной, бывае, пад’язджаю да сеялкі, наладжваю, сачу за нормай высеву насення», — тлумачыць маладая спецыялістка.
У вольны час яна любіць займацца выпечкай. І, паводле прызнання суразмоўніцы, з пратэзам рабіць торты стала ў разы зручней. Да гэтага Кацярына часам раніла сябе нажом у працэсе кулінарных эксперыментаў.
«У выпечцы і наогул у любым гатаванні пратэз выдатна дапамагае. З яго дапамогай я магу нешта прытрымаць, каб другой рукой прыгатаваць цеста, узбіць яйкі, зняць гарачы рондаль з пліты, памыць падлогі, памыць вопратку, якую пралка не можа нармальна выціснуць. Так, няпроста… Раней у мяне былі комплексы праз тое, што я інвалід і нічога не магу, на думку іншых. Хоць я заўсёды выдатна разумела, што магу часам нават больш, чым людзі з дзвюма рукамі», — заключае дзяўчына.